رویداد فرهنگی–اجتماعی «رونمایی از نان زَرَینَک» با حضور جمعی از جوانان، فعالان فرهنگی، تحصیلکردگان، خیرین و کسبه منطقه شاهرودِ خلخال، عصر دوشنبه ۹ آبان در مسجد علیاکبر(ع) در محله دروجان تهران برگزار شد. این برنامه به مدیریت افشین داداشزاده و با همکاری اعضای گروه فرهنگی «اسلو تات» شکل گرفت.
بررسی مسائل معیشتی مردم شاهرود و گفتوگو با نماینده مجلس
در این نشست که بهمنظور طرح و بررسی مشکلات معیشتی، اقتصادی و فرهنگی مردم شاهرود خلخال ـ بهویژه جامعه درویها ـ برگزار شد، جمعی از بازاریان و سرمایهگذاران محلی نیز حضور داشتند و دغدغههای خود را با رامین کنعانی، نماینده مردم خلخال در مجلس شورای اسلامی، مطرح کردند.
رونمایی از نان «زَرَینَک»؛ میراث خوراکی تاتهای شاهرود
در بخش اصلی رویداد، افشین داداشزاده برای نخستین بار از نانی سنتی با نام «زَرَینَک» رونمایی کرد؛ نانی که ریشه در تاریخ و هویت غذایی تاتهای منطقه شاهرود خلخال دارد.
او هدف این اقدام را «ترویج تغذیه سالم، احیای خوراکهای بومی و ایجاد فرصت اشتغال برای جوانان منطقه» عنوان کرد و گفت:
«با بازتولید نانهای سنتی، میتوانیم هم مردم را به غذاهای سالم نیاکانشان بازگردانیم و هم زمینه ایجاد کسبوکارهای کوچک را فراهم کنیم تا از مهاجرت بیرویه جوانان جلوگیری شود.»
ترکیبات و پیشینه تاریخی نان زَرَینَک
«زَرَینَک» برگرفته از واژه قدیمی «زَرَین»، نوعی نان گردویی کهن در شاهرود است. افزودن «کاف تصغیر» به این واژه، نام «زرین کوچک» را شکل داده است. این نان از آرد، گردو، زردچوبه، خشخاش و چاشنیهای سالم بومی تهیه میشود و بدون مواد افزودنی مضر پخت میگردد.
این نان در گذشته کارکردهایی فراتر از خوراک روزانه داشته و در عروسیها، آیینهای سوگواری وهدایای خانوادگی مورد استفاده قرار میگرفته است. در برخی روستاهای شاهرود، هنگام تشییع و تدفین، زَرَین در سینی گذاشته و میان سوگواران توزیع میشد.
جایگاه نان در فرهنگ ایرانی و جهان
در بخش فرهنگی این مراسم، اهمیت نان در تمدن ایرانی، آیینهای اسلامی، سنتهای روستایی تاتها و جایگاه آن در اقتصاد و فرهنگ جهان تشریح شد.
نان نهتنها یک ماده غذایی، بلکه نشانهای از برکت، عدالت، اخلاق، سنت و هویت جمعی معرفی شد؛ عنصری که از روزگار باستان تا امروز در سیاست معیشت، مناسک اجتماعی و حافظه تاریخی ملتها نقش داشته است.
گونههای مختلف نان زَرین و گستره جغرافیایی آن
زَرین یا «زَرینه نون» در منطقه شاهرود خلخال با دو شیوه پخت «یوز دِله» (پرشده با گردو) و «روعَنِه دله» (پرشده با روغن) تهیه میشود.
این نان همچنین در روستای تاریخی گیلوان ـ از توابع ماسال ـ نیز ریشه دارد؛ روستایی با گویش تاتی که نان زَرَین را بهعنوان سوغات، شیرینی آیینی و میانوعدهای سالم در مراسم جشن و مهمانی استفاده میکند. وجود گسترده باغهای گردو در این ناحیه، به شکلگیری سنت دیرینه پخت این نان یاری رسانده است.
استفاده از زَرَینَک به جای شیرینیهای صنعتی
داداشزاده در پایان مراسم پیشنهاد داد که در نشستهای رسمی و غیررسمی، بهجای شیرینیهای صنعتی و مضر، از نانهای سالم و سنتی همچون زَرَینَک استفاده شود.
او ابراز امیدواری کرد این حرکت بتواند «آغازی برای توجه دوباره جامعه به خوراکهای ریشهدار و مفید ایرانی» باشد.
قدردانی و چشمانداز آینده
در پایان مراسم، از نماینده مردم خلخال، فعالان فرهنگی منطقه، اعضای گروه اسلو تات، خیرین و تمامی برگزارکنندگان این نشست قدردانی شد و بر تداوم زنجیره رویدادهای فرهنگی مرتبط با میراث معنوی تاتهای شاهرود تأکید گردید.
برگزارکنندگان امید دارند این ابتکارها گامی در مسیر گسترش تغذیه سالم و احیای سنتهای غذایی اصیل ایرانی باشد.
